Quy Trình Vô Trùng Dụng Cụ Nha Khoa Y Tế Đúng Chuẩn – Hướng Dẫn Chi Tiết A-Z
Quy Trình Vô Trùng Dụng Cụ Nha Khoa Y Tế Đúng Chuẩn – Hướng Dẫn Chi Tiết A-Z [2025]: Trong mọi cơ sở nha khoa – từ phòng khám nhỏ đến bệnh viện chuyên khoa – vô trùng dụng cụ nha khoa là điều kiện bắt buộc nhằm đảm bảo an toàn cho bệnh nhân và nhân viên y tế, đồng thời tuân thủ quy định của Bộ Y Tế.
Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn cái nhìn từ tổng quan đến chi tiết, về:
- Tiệt trùng dụng cụ nha khoa như thế nào
- Các bước hấp sấy dụng cụ nha khoa
- Tiêu chuẩn vô trùng trong nha khoa
- Cách vận hành máy đóng gói dụng cụ nha khoa
- Và quan trọng nhất: vô trùng dụng cụ nha khoa đúng cách
Vì sao vô trùng dụng cụ nha khoa lại quan trọng?
- Tránh lây nhiễm chéo
Các dụng cụ như tay khoan, kẹp, gương, kim, găng… tiếp xúc trực tiếp với máu và nước bọt – môi trưng chứa nhiều mầm bệnh nguy hiểm như:
- Viêm gan B, C
- HIV/AIDS
- Lao, Covid-19, Herpes…
Nếu không tiệt trùng đúng quy trình, nguy cơ lây nhiễm chéo giữa bệnh nhân – bác sĩ – nhân viên y tế sẽ rất cao.
- Tuân thủ luật pháp và quy định y tế
Bộ Y Tế quy định rõ trong thông tư 43/2018/TT-BYT và các văn bản liên quan về:
- Điều kiện vô trùng trong phòng khám
- Lưu hồ sơ tiệt trùng dụng cụ
- Kiểm tra định kỳ máy hấp, chỉ thị sinh học…
Quy Trình Vô Trùng Dụng Cụ Nha Khoa Đúng Chuẩn – Hướng Dẫn Chi Tiết A-Z
Tiêu chuẩn vô trùng trong nha khoa theo Bộ Y Tế (Việt Nam)
Căn cứ pháp lý:
- Thông tư 43/2018/TT-BYT: Quy định về phạm vi hoạt động chuyên môn đối với cơ sở khám bệnh, chữa bệnh nha khoa.
- Quyết định 3671/QĐ-BYT: Hướng dẫn kiểm soát nhiễm khuẩn trong cơ sở y tế.
- Tiêu chuẩn ISO 17665-1 và ISO 11138 (áp dụng cho kiểm soát vô trùng bằng chỉ thị sinh học và hóa học trong máy hấp)
Tiêu chuẩn về quy trình vô trùng dụng cụ nha khoa
Cơ sở nha khoa phải thực hiện quy trình vô trùng đầy đủ như sau:
- Thu gom – phân loại – xử lý ban đầu – làm sạch – sấy khô – đóng gói – hấp tiệt trùng – lưu trữ
- Sử dụng chỉ thị hoá học và chỉ thị sinh học để kiểm tra hiệu quả tiệt trùng
- Có sổ theo dõi, nhật ký hấp, ngày hấp, loại dụng cụ, người thực hiện
Tiêu chuẩn thiết bị vô trùng
Phòng khám phải có:
- Máy hấp tiệt trùng (autoclave) đạt tiêu chuẩn châu Âu (Class B – hút chân không, sấy khô)
- Máy đóng gói dụng cụ nha khoa: sử dụng để niêm phong túi vô trùng trước khi hấp
- Tủ lưu trữ dụng cụ vô trùng riêng biệt: tránh bụi bẩn, độ ẩm và ánh nắng trực tiếp
- Nguồn điện ổn định, nếu mất điện trong lúc hấp phải hủy mẻ hấp đó
Tiêu chuẩn nhân sự
- Có ít nhất 1 nhân viên phụ trách vô trùng được đào tạo chuyên môn
- Nhân viên được hướng dẫn cụ thể về:
- Cách xử lý dụng cụ sắc nhọn
- Cách ghi chép nhật ký hấp sấy
- Cách kiểm tra chỉ thị hóa học/sinh học
Tiêu chuẩn kiểm tra và lưu trữ hồ sơ
- Test chỉ thị sinh học (vi khuẩn Bacillus stearothermophilus): tối thiểu 1 lần/tuần
- Chỉ thị hóa học (Class 5 hoặc 6): sử dụng trong từng gói hấp
- Lưu trữ hồ sơ hấp sấy, test chỉ thị, bảo trì thiết bị định kỳ ít nhất 1 năm
- Cập nhật sổ theo dõi và phiếu hấp sấy có đầy đủ:
- Ngày hấp
- Tên người thực hiện
- Kết quả test
- Loại dụng cụ
- Thời gian, nhiệt độ, áp suất
Tiêu chuẩn kiểm định và thanh tra
- Cơ sở nha khoa có thể bị thanh tra đột xuất về vô trùng, nếu:
- Có khiếu nại về lây nhiễm
- Có báo cáo không tuân thủ quy trình
- Trong kiểm tra hành nghề (cấp phép hoặc tái cấp phép), vấn đề vô trùng là mục bắt buộc
- Nếu không đáp ứng, có thể bị xử phạt, yêu cầu cải thiện, hoặc đình chỉ hoạt động
Ghi nhớ quan trọng:
“Không có quy trình vô trùng đúng – không có điều trị an toàn.”
Việc đầu tư máy hấp chuẩn, máy đóng gói dụng cụ, và huấn luyện nhân viên là điều thiết yếu cho mọi phòng khám nha khoa hiện đại.
Quy Trình Vô Trùng Dụng Cụ Nha Khoa Đúng Chuẩn – Hướng Dẫn Chi Tiết A-Z
Tiệt trùng dụng cụ nha khoa như thế nào?
Có 4 phương pháp chính:
| Phương pháp | Thiết bị | Ứng dụng | Ưu – Nhược |
|---|---|---|---|
| Hấp ướt (Autoclave) | Máy hấp áp suất cao | Tay khoan, dụng cụ phẫu thuật | Hiệu quả cao, thời gian nhanh |
| Hấp khô | Tủ sấy khô | Kẹp kim loại, dụng cụ không chịu ẩm | Không gây gỉ sét, nhưng lâu |
| Hóa chất (ngâm) | Dung dịch sát khuẩn | Dụng cụ không chịu nhiệt | Phụ thuộc thời gian và nồng độ |
| Tia UV | Tủ đèn UV | Bổ trợ, duy trì vô trùng sau hấp | Không thay thế được hấp sấy |
Vô trùng dụng cụ nha khoa đúng cách: 8 bước chi tiết
Bước 1: Phân loại dụng cụ ngay sau điều trị
- Phân thành: dụng cụ sắc nhọn, tay khoan, dụng cụ phẫu thuật, vật liệu tái sử dụng…
- Đặt vào hộp chứa riêng, có nắp đậy, tránh lẫn lộn với rác thải y tế.
Bước 2: Tiền xử lý – Ngâm sát khuẩn sơ bộ
- Ngâm dụng cụ vào dung dịch enzyme hoặc chlorhexidine 0.5% trong 10–15 phút.
- Giúp làm mềm và hòa tan chất hữu cơ (máu, mô, cao răng, chất dính…)
Bước 3: Chà rửa cơ học
- Dùng bàn chải mềm, không mài mòn để chải kỹ các góc khuất.
- Hoặc dùng máy rửa siêu âm để tăng hiệu quả, đặc biệt với dụng cụ răng hàm phức tạp.
Bước 4: Rửa lại bằng nước sạch – làm khô hoàn toàn
- Dùng nước sạch hoặc nước cất để rửa.
- Sấy khô bằng:
- Khăn vải sạch (không xơ)
- Máy sấy khí nóng
- Tủ sấy chuyên dụng
Dụng cụ còn ẩm sẽ làm hỏng túi đóng gói và giảm hiệu quả hấp sấy.
Bước 5: Đóng gói bằng máy đóng gói dụng cụ nha khoa
Tại sao phải dùng máy đóng gói?
- Đảm bảo miệng túi được hàn kín hoàn toàn bằng nhiệt
- Tránh tiếp xúc trực tiếp bằng tay
- Chống bụi, chống ẩm, tránh rách rò hơi khi hấp
Quy trình đóng gói:
- Sử dụng túi tiệt trùng chuyên dụng (túi giấy – nhựa chịu nhiệt)
- Dán nhãn lên túi: loại dụng cụ – ngày hấp – người thực hiện
- Đưa vào máy đóng gói (máy seal): cài nhiệt độ 180–200°C
- Kiểm tra đường hàn – không rách, không bong mép
Bước 6: Hấp sấy bằng máy autoclave
Thiết lập máy:
- Nhiệt độ hấp: 121°C (30 phút) hoặc 134°C (15 phút)
- Áp suất: 1.5–2 bar
- Chu trình: sấy – hút chân không – làm mát
Kiểm tra chỉ thị:
- Chỉ thị hoá học (màu dán trên túi): chuyển màu nếu đạt nhiệt độ
- Chỉ thị sinh học: test vi khuẩn Bacillus mỗi tuần/lần
Không hấp quá tải máy – tránh việc hấp không đồng đều hoặc ướt túi.
Bước 7: Bảo quản sau hấp
- Dụng cụ để trong tủ kín chuyên dụng, tránh bụi và độ ẩm cao
- Tránh nơi có ánh nắng chiếu trực tiếp
- Ghi chép sổ nhật ký hấp sấy, hạn dùng từng gói
Bước 8: Sử dụng đúng cách
- Chỉ mở gói vô trùng ngay trước khi sử dụng
- Nếu túi bị ướt, thủng hoặc hết hạn → phải hấp lại
Quy Trình Vô Trùng Dụng Cụ Nha Khoa Đúng Chuẩn – Hướng Dẫn Chi Tiết A-Z
Tiêu chuẩn vô trùng trong nha khoa
Theo quy định của Bộ Y Tế và WHO, một cơ sở đạt chuẩn cần đảm bảo:
| Hạng mục | Yêu cầu |
|---|---|
| Nhân sự | Có ít nhất 1 người được đào tạo vô trùng |
| Thiết bị | Có máy hấp, máy đóng gói, tủ lưu dụng cụ |
| Hồ sơ | Nhật ký hấp, biên bản kiểm tra chỉ thị |
| Định kỳ | Test chỉ thị sinh học tối thiểu mỗi tuần |
| Kiểm tra | Nội bộ hằng tháng + kiểm định bên thứ 3 mỗi năm |
Thiết bị hỗ trợ quy trình vô trùng
| Tên thiết bị | Công dụng | Gợi ý thương hiệu |
|---|---|---|
| Máy hấp tiệt trùng (Autoclave) | Tiệt trùng chính | Mocom, Runyes, Woson |
| Máy đóng gói dụng cụ | Hàn túi tiệt trùng | SealStar, Mocom, Yeson |
| Máy rửa siêu âm | Loại bỏ mảng bám nhỏ | Runyes, Elma |
| Tủ lưu dụng cụ vô trùng | Bảo quản | Nội địa hoặc tủ Inox y tế |
Việc vô trùng dụng cụ nha khoa đúng cách là yếu tố then chốt đảm bảo an toàn, chất lượng và uy tín của mọi cơ sở nha khoa. Từ tiền xử lý, đóng gói, hấp sấy cho đến bảo quản, tất cả đều cần tuân thủ quy trình nghiêm ngặt.
Đầu tư vào máy đóng gói dụng cụ nha khoa, máy hấp và đào tạo nhân viên bài bản sẽ giúp phòng khám:
- Đáp ứng tiêu chuẩn vô trùng trong nha khoa
- Tránh rủi ro pháp lý
- Tăng niềm tin với khách hàng
Quy Trình Tiệt Trùng Dụng Cụ Nha Khoa – 6 Bước Chuẩn
Để đảm bảo dụng cụ nha khoa hoàn toàn sạch và không còn bất kỳ mầm bệnh nào, các phòng khám chuyên nghiệp tuân thủ nghiêm ngặt quy trình tiệt trùng từng bước như sau:
Quy Trình Vô Trùng Dụng Cụ Nha Khoa
Bước 1: Rửa & Chà Rửa Dụng Cụ
- Dụng cụ được rửa bằng nước sạch và chà bằng bàn chải mềm cùng với chất tẩy rửa chuyên dụng.
- Bước này giúp loại bỏ bụi bẩn, máu khô, chất hữu cơ và các tạp chất khác còn bám trên bề mặt.
- Là bước cơ bản nhưng rất quan trọng để chuẩn bị cho các giai đoạn tiệt trùng tiếp theo.
Bước 2: Khử Trùng Hóa Chất
- Sau khi rửa sạch, dụng cụ được ngâm hoặc rửa bằng dung dịch hóa chất khử trùng.
- Quá trình này giúp loại bỏ phần lớn vi sinh vật gây bệnh, ngoại trừ một số loại bào tử vi khuẩn.
- Hóa chất được chọn phải đảm bảo hiệu quả khử trùng và không làm ảnh hưởng đến vật liệu của dụng cụ.
Bước 3: Làm Sạch Bằng Sóng Siêu Âm (Ultrasonic Cleaning)
- Dụng cụ được đưa vào máy rửa siêu âm, nơi sóng siêu âm tạo ra hiệu ứng “cavitation” (tạo bong bóng siêu nhỏ).
- Quá trình này giúp:
- Làm sạch sâu bên trong các khe nhỏ, rãnh hoặc khớp của dụng cụ
- Hiệu quả hơn nhiều so với chà rửa bằng tay
- Đây là bước bổ trợ mạnh mẽ giúp nâng cao hiệu quả tiệt trùng về sau.
Bước 4: Làm Khô
- Dụng cụ sau khi rửa sạch sẽ được làm khô hoàn toàn bằng khí nén không ẩm hoặc lau bằng khăn giấy sạch, không bụi vải.
- Dụng cụ ẩm ướt nếu đưa vào gói niêm phong có thể làm ảnh hưởng đến quá trình tiệt trùng bằng hơi nước.
Bước 5: Đóng Gói Riêng Biệt
- Mỗi bộ dụng cụ được gói riêng trong túi hoặc giấy gói tiệt trùng chuyên dụng.
- Bao bì này:
- Cho phép hơi nước hoặc khí tiệt trùng xâm nhập
- Giữ dụng cụ vô trùng sau khi hấp
- Có thể ghi ngày hấp, tên người thực hiện và thời hạn sử dụng
Bước 6: Hấp Tiệt Trùng (Autoclave) & Bảo Quản
- Các gói dụng cụ được đưa vào nồi hấp tiệt trùng (autoclave) ở nhiệt độ khoảng 135°C trong thời gian và áp suất thích hợp.
- Quá trình này giúp:
- Loại bỏ hoàn toàn vi khuẩn, virus, nấm, và bào tử vi sinh vật
- Đảm bảo dụng cụ đạt trạng thái vô trùng tuyệt đối
Sau khi hấp xong, các gói dụng cụ được lưu trữ trong môi trường khô ráo, sạch sẽ, và có kiểm soát độ ẩm, sẵn sàng cho lần sử dụng tiếp theo.
Quy trình tiệt trùng dụng cụ nha khoa gồm 6 bước này là chuẩn vàng trong ngành nha khoa hiện đại. Nó đảm bảo rằng mọi dụng cụ được sử dụng trong điều trị:
- Sạch 100%
- Không có nguy cơ lây nhiễm chéo
- An toàn tuyệt đối cho cả bệnh nhân và nhân viên y tế
Việc thực hiện đúng và đủ từng bước trong quy trình này là cam kết chất lượng và đạo đức nghề nghiệp của bất kỳ cơ sở nha khoa uy tín nào.
FAQ – Câu Hỏi Thường Gặp Về Quy Trình Vô Trùng Dụng Cụ Nha Khoa
Vì sao phải vô trùng dụng cụ nha khoa?
Vô trùng dụng cụ nha khoa giúp loại bỏ vi khuẩn, virus, nấm và bào tử gây bệnh. Đây là yêu cầu bắt buộc để tránh lây nhiễm chéo giữa bệnh nhân – bác sĩ – nhân viên y tế, đồng thời đảm bảo tuân thủ quy định của Bộ Y Tế.
Quy trình vô trùng dụng cụ nha khoa gồm mấy bước?
Quy trình chuẩn gồm 8 bước: phân loại – tiền xử lý – chà rửa – làm khô – đóng gói – hấp tiệt trùng – bảo quản – sử dụng đúng cách. Một số cơ sở áp dụng quy trình rút gọn 6 bước nhưng vẫn phải đảm bảo đủ khâu hấp sấy và đóng gói vô trùng.
Thiết bị nào bắt buộc phải có trong phòng vô trùng nha khoa?
Theo quy định, phòng khám nha khoa phải có:
- Máy hấp tiệt trùng (autoclave) Class B đạt chuẩn châu Âu
- Máy đóng gói dụng cụ nha khoa
- Máy rửa siêu âm (tùy chọn, nâng cao hiệu quả làm sạch)
- Tủ lưu trữ dụng cụ vô trùng
Cách kiểm tra dụng cụ đã vô trùng đúng hay chưa?
Có hai phương pháp kiểm tra:
- Chỉ thị hóa học: dán trên túi hấp, đổi màu khi đạt nhiệt độ/áp suất.
- Chỉ thị sinh học: test vi khuẩn Bacillus, bắt buộc tối thiểu 1 lần/tuần.
Bao lâu phải test chỉ thị sinh học một lần?
Theo Bộ Y Tế, test sinh học phải thực hiện tối thiểu 1 lần/tuần hoặc ngay khi nghi ngờ quy trình hấp sấy không đạt chuẩn.
Hồ sơ vô trùng dụng cụ nha khoa cần lưu gì?
Hồ sơ gồm: sổ nhật ký hấp sấy (ngày hấp, người thực hiện, loại dụng cụ), kết quả test chỉ thị, biên bản kiểm tra và bảo trì thiết bị. Tất cả phải lưu trữ ít nhất 1 năm để phục vụ thanh tra, kiểm định.
Nếu quy trình vô trùng không đạt chuẩn thì bị xử lý thế nào?
Phòng khám có thể bị:
- Xử phạt hành chính
- Yêu cầu khắc phục, cải thiện
- Đình chỉ hoạt động nếu tái phạm hoặc gây lây nhiễm nghiêm trọng
Túi vô trùng sau hấp bảo quản được bao lâu?
Túi vô trùng có hạn sử dụng từ 7–30 ngày tùy điều kiện bảo quản. Nếu túi bị ẩm, rách hoặc hết hạn thì bắt buộc phải hấp lại.
Tài liệu tham khảo
-
WHO – Decontamination and Reprocessing of Medical Devices for Health-Care Facilities
Hướng dẫn chi tiết quy trình làm sạch, khử khuẩn và vô trùng dụng cụ y tế trong môi trường cơ sở y tế.
Link PDF: https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/250232/9789241549851-eng.pdf apps.who.int
Trang chủ: https://www.who.int/publications/i/item/9789241549851 who.int -
CDC – Guideline for Disinfection and Sterilization in Healthcare Facilities (2008, cập nhật)
Đây là tài liệu chuẩn mực quốc tế về khử khuẩn & tiệt trùng trong các cơ sở y tế.
Link PDF & bản trực tuyến: https://www.cdc.gov/infection-control/media/pdfs/guideline-disinfection-h.pdf cdc.gov
Tổng quan & cập nhật: https://www.cdc.gov/infection-control/hcp/disinfection-sterilization/index.html cdc.gov+1 -
APSIC – Guidelines for Disinfection & Sterilisation of Instruments in Health Care Facilities
Hướng dẫn do Hiệp hội Kiểm soát Nhiễm khuẩn khu vực châu Á – Thái Bình Dương ban hành, phù hợp với điều kiện nhiều nước trong khu vực, bao gồm Việt Nam.
Link PDF: https://apsic-apac.org/wp-content/uploads/2017/01/APSIC-Sterilization-guidelines-2017.pdf apsic-apac.org
Bài tóm tắt & nội dung: https://aricjournal.biomedcentral.com/articles/10.1186/s13756-018-0308-2 BioMed Central -
SHEA / Multisociety Guidance for Sterilization and High-level Disinfection
Hướng dẫn mới nhất (2025) về vô trùng và khử khuẩn cao cấp, phù hợp cho các thiết bị tái sử dụng trong y tế.
Trang hướng dẫn: https://shea-online.org/guidance/multisociety-guidance-for-sterilization-and-high-level-disinfection/ shea-online.org -
ICRC – Sterilization Guidelines: Third Edition
Hướng dẫn vô trùng & xử lý dụng cụ y tế, phù hợp cho bệnh viện và môi trường điều kiện khó khăn.
Link: https://www.icrc.org/en/publication/4218-sterilization-guidelines-third-edition icrc.org -
FDA – Sterilization for Medical Devices & tiêu chuẩn ISO liên quan
Thông tin về các tiêu chuẩn quốc tế như ISO 11135, ISO 10993-7 đối với vô trùng bằng ethylene oxide, cũng như hướng dẫn kiểm soát dư lượng.
Link: https://www.fda.gov/medical-devices/general-hospital-devices-and-supplies/sterilization-medical-devices
